Şizofreni ve Psikoz

Psikoz kısaca kişinin gerçeklikle alakasını koparan akıl hastalıklarının genel adıdır. Psikozlar en basitinden birkaç gün süren kısa psikozlar ve bazen bir ömür boyu devam edebilen şizofreni yelpazesinde çok fazla sayıda hastalık ihtiva eder. Hayatımızın en büyük nimetlerinden biri şüphesiz akıldır. Aklımız sayesinde gerçekleri çarpıtmadan kavrar ve ona uygun sonuçlar çıkarırız. Şizofreninin de içinde bulunduğu psikozlar dediğimiz hastalıklarda kişilerin gerçeği değerlendirmesi bozulur. Psikiyatrik hastalıklar içinde sıklığı olarak % 3-5 arasında değişen şizofreni yıllar boyunca insanların hem korktuğu hem de ilgi duyduğu bir hastalık olagelmiştir. Bunun nedeni gizemli bir yaşam ve normal davranışların ötesine gitmekte yatar sanırım.

ŞİZOFRENİ BELİRTİLERİ

1- Sanrılar (Hezeyanlar)
Gerçeğin ötesinde kendi kafasında kurduğu şeyleri gerçeklermiş gibi değerlendirme. İkna için makul delillerle bile onları değiştirememe. Paranoid kıskançlık ya da büyüklük hezeyanları gibi.

2- İşitsel ve Görsel Varsanılar (Halüsinasyon)
Kulağına gaipden sesler gelmesi, gözüne kimsenin göremediği varlıkların görünmesi, burnuna kötü kokular gelmesi gibi.

3- Konuşma İçeriğindeki Gariplikler
Kelime salatası ya da anlamın birbirinden kopup konuşmanın içeriğinde bir bütünlük olmaması durumu vardır.

4- Garip Davranışlar
Ortalık yere çişini yapma ya da herkesin ortasında mastürbasyon yapmayı makul görme gibi ya da hiç hareket etmeden uzun süre kalma vs.

5- Mimiklerde Gariplik
Kişinin yüzünde donuk bir duygu ifadesi varlığı, konuşmama ya da kişinin herhangi bir olay karşısında duygu ifade edecek jest ve mimik göstermemesi. 
Sayılan belirtilerin hepsinin bir şizofrende olması gerekmez. İlk ikisi var ise kişiye psikoz grubu hastalıklardan birisi var deriz. Bunlar içerinde süre ve hastalığın şiddeti şizofreni demek için gerekir. 6 aydan daha uzun bir süre psikoz belirtileri gösteren hastalara şizofreni diyebiliriz.

ŞİZOFRENİ TİPLERİ

Şizofreni tanısı konulduktan sonra alt tiplere ayrılır. Tabloya hakim olan belirtinin tipine göre yapılan alt tiplemeler hastalığın geleceği ve nasıl olabileceği (prognoz) hakkında da ön kestirme yapmamıza yardımcı olur. Bu tipleri kısaca şöyle sıralayabiliriz.

1- Paranoid
Bu tip şizofrenlerde hastalığın normal insanlardan ayırt edilmesi oldukça zordur; çünkü kişilerde hezeyanları doğrultusunda zaman zaman yapabilecekleri davranış dışında etrafa garip gelebilecek çok fazla belirti yoktur. Bir veya birkaç hezeyana ek olarak sıklıkla kulağa gelen sesler vardır. Bu hastalar diğer şizofreni alt tiplerinde olduğu gibi garip davranışlar garip konuşmalarda bulunmazlar. Hatta bazen çevrelerinde hezeyanlarına inanan insanlar bile bulunabilir. Şizofreninin bu tipi ile yine bir psikoz olan Hezeyanlı Bozukluk çok sıklıkla karıştırılabilir.

2- Dezorganize Tip (Dağılmış Tip)
Bu hastalar da dağılmış konuşma ve dağılmış davranışlar görülebilir. Yani saçma sapan konuşmalar ya da etrafa saçma gelen davranışlar yaparlar. Yüzlerine bakılırsa donuk bir yüz ifadesi ya da mevcut durumu ile alakasız bir duygulanım gösterirler. Yani ağlanacak şeye gülebilirler, gülünecek şeye ağlayabilirler. Ya da duygulanım ifadeleri anlamsız yere sık sık değişir.

3- Katatonik Tip
Şizofreninin bu tipinde hastalarda uzun süre aynı garip postürde (duruş, vaziyet lama) duruşlar ve aşırı hareketsizlikler, açıkça amaçsız olarak yapılan ve dış uyaranlardan etkilenmeyen aşırı hareketler ya da aşırı negativist davranmalar olabilir. Bu tip Şizofreni hastaları karşısındaki insanın hareket ve davranışlarını tekrarlayabilirler.

4- Farklılaşmamış Tip
Hasta muayene edildiğinde şizofreni tanısı konur ancak yukarıdaki alt tiplerden hiçbirisi tam olarak ayırt edilemezse bu tanı konur.

5- Tortu Tip
Belirgin olarak şizofreni belirtileri artık kalmamıştır ancak daha çok duygulanımdaki (affect) kötülüğün sürdüğü ve şizofreni belirtilerinin yumuşamış halde devam ettiği durumlarda bu alt tip şizofreniden bahsedilir.

HASTALIĞIN TANISI VE TEDAVİSİ

Psikoz belirtileri başladıktan sonra en az 6 ay devam etmesi gerekir ki hastaya şizofreni tanısı konulsun. Eğer daha kısa süre geçti ise hastanın tanısı tam olarak konmaz beklenir. ( Kısa psikotik bozukluk, Şizofreni benzeri bozukluk vs). Bazen şizofreni yaşanılan genel tıbbi bir duruma bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Bunun ayrımını tam olarak yapmak mümkün değildir. Ancak hastalıkla şizofreni arasındaki ilişki bilimsel olarak doğrulanırsa bundan söz edilebilir. Alkol ve madde kullanımına bağlı psikozlar ve şizofreni bundan sonraki yıllarda sanırım daha fazla ortaya çıkacaktır. 

Şizofreninin tedavisinde yeni çıkan ilaçlar büyük ufuklar açmıştır. Bu ilaçların bazen yıllarca toplumdan kaçmış hastalara bile faydalı olduğu görülmektedir. Tedavide ilaçlar ilk sırada gelir. Bu hastalık için psikoterapilerin yeri neredeyse yok gibidir. Ancak destek ve rehabilitasyon amaçlı psikoterapi uygulamaları ve hastanın ailesine verilecek psikolojik danışmanlık gibi destekler tedavi sürecinde oldukça önemli bir rol oynayabilir hastanın toplumsal uyumun daha iyi olmasını sağlar. Böylece şizofreni hastalığının ortaya çıkardığı fiziksel ve sosyal yıkım çok daha uzun sürede ve daha az ortaya çıkar.

KRM Psikolojik Hizmetler